-
1 йөртеп алу
1) поводи́ть кого (некоторое время) (по парку, городу, магазинам и т. п.)күзләрне тирә-якка йөртеп алу — поводи́ть глаза́ми по сторона́м
2) поноси́ть кого-чтобаланы кулда йөртеп алу — поноси́ть ребёнка на рука́х
3) поката́ть (некоторое время) кого (на лодке, мотоцикле, машине и т. п.) -
2 сөртеп алу
1) стере́ть, вы́тереть (пятно и т. п.) до́суха, на́чисто2) перен.; разг. подтере́ть ( пол) -
3 поводить
I сов.1) ( кого-что) йөрткәләү, йөртү, йөртеп чыгу (алу), җитәкләп йөртеп алу2) ( чем по чему) йөртү, йөртеп алуII несов.; см. повести 3) -
4 вытереть
-
5 подтереть
-
6 йөртү
перех.1) понуд. от йөрү 1)йомыш-юлга йөртү — посыла́ть (заставля́ть ходи́ть) по вся́ким дела́м
2) води́ть || вожде́ние в разн. знач.а) кого (за руку, за поводья, для показа, на танцах и т. п.)җитәкләп йөртү — води́ть за́ руку (за пово́дья)
музейларда йөртү — води́ть по музе́ям
б) что (машину, самолёт, комбайн, мотоцикл и т. п.)поезд йөртү — води́ть по́езд
суднолар йөртү — вожде́ние судо́в
в) води́ть по какой-л. пове́рхностикаләм йөртү — води́ть перо́м
смычокны кыллар өстеннән йөртү — води́ть смычко́м по стру́нам
3) носи́ть || ноше́ние в разн. знач.а) где (при себе, в кармане, портфеле, в сердце и т.п)салкын корал йөртү — носи́ть холо́дное ору́жие
б) (о фамилии, имени, звании)чемпион исемен йөртү — носи́ть зва́ние чемпио́на
кыз фамилиясен йөртү — носи́ть де́вичью фами́лию
в) (о волосах, бороде, усах)озын чәч йөртү — носи́ть дли́нные во́лосы
4) ката́ть, поката́ть, прокати́ть; прогу́ливать || ката́ние на чём (на мотоцикле, машине, лодке и т. п.)балаларны атта йөртү — ката́ть дете́й на ло́шади
авыруны саф һавада йөртү — прогу́ливать больно́го на све́жем во́здухе
5) вози́ть || прово́з в разн. знач.укучыларны экскурсиягә йөртү — вози́ть уча́щихся на экску́рсию
йөк йөртү — вози́ть груз; прово́зка гру́за
почта йөртү — вози́ть по́чту
6) приводи́ть в движе́ниепар паровозны йөртә — парово́з приво́дится в движе́ние па́ром
7) води́ть, поводи́ть (глазами, ушами)8) пробега́ть/пробежа́ть ( пальцами по клавишам рояля)9) пасти́ || пастьба́көтү йөртү — пасти́ скот
мал йөртү өчен билгеләнгән әрәмәлек — куста́рник, вы́деленный под пастьбу́ скота́
10) вести́ ( дело)эшен бик белеп йөртә — де́ло ведёт о́чень уме́ло
11) передава́ть/переда́тьхатны кулдан-кулга йөртү — передава́`ть письмо́ из рук в ру́ки
12) передава́ть, распространя́ть, отправля́тьхатларны почта аша йөртү — отправля́ть пи́сьма по по́чте
13) перен. называ́ть каканы аучы Әхмәт дип йөртәләр — его́ называ́ют охо́тник Ахме́т
бу йортны хәзер авыл клубы дип йөртәләр — тепе́рь э́тот дом называ́ют се́льским клу́бом
14) перен. приводи́тьнигә син мондый кешеләрне өеңә йөртәсең? — почему́ ты приво́дишь в свой дом таки́х люде́й?
15) перен. испо́льзовать в ка́честве посре́дника, связно́гопартизаннар белән шәһәр арасында йөртергә ышанычлы кеше кирәк — ну́жен надёжный челове́к, чтоб испо́льзовать в ка́честве связно́го ме́жду партиза́нами и го́родом
16) в знач. вспом. гл. в именных словосочетаниях выполняет функцию глаголообразующего суффикса от некоторых абстрактных имёнфикер йөртү (фикерләү) — ду́мать, мы́слить, размышля́ть
исәп йөртү (исәпләү) — ду́мать, разду́мывать
•- йөртеп алҗыту
- йөртеп алҗытып бетерү
- йөртеп алу
- йөртеп кайтару
- йөртеп кайту
- йөртеп китерү
- йөртеп суындыру
- йөртеп тору
- йөртеп чыгу
- йөртү винты
- йөртү көче -
7 обмахнуть
сов.1) ( кого-что чем) җилпү, җилләндереп алу2) ( что) (удалить - обычно пыль) селкеп төшерү; сөртеп алу -
8 повозить
сов.( кого-что) [бераз вакыт] йөртеп алу, [бераз] утыртып йөртү; [бераз] ташу, ташып алу -
9 обтереть
сов.( кого-что) сөртү, сөртеп алу; сөртеп чыгу, корыту, корыта төшү -
10 отереть
-
11 смазать
-
12 покатать
сов.( кого-что) [бераз] йөртү, йөртеп алу, йөртеп китерү -
13 подремать
сов.[бераз] йоклап алу, черем итеп алу, [бераз] баш төртеп алу -
14 борын
I сущ.1) нос ( у человека и животных) || носово́йтөз борын — прямо́й нос
үрдәк борын — ути́ный нос
төймә борын — нос-пу́говка
борын тарту — шмы́гать но́сом
борын сеңгерү — сморка́ться
••борын астындагын күрми, урман артындагын күрә посл. — в чужо́м глазу́ сучо́к ви́дит, а в своём не ви́дит и бревна́ (букв. что под но́сом - не ви́дит, а что за ле́сом - ви́дит)
2) ры́ло ( у животных)4) нос, пере́дняя часть (судна, лодки, самолёта, автобуса и т. п.) || носово́й5) разг. нос, но́сик (чайника, самовара, кувшина, кумгана)6) тех. ла́па, губа́ ( у клещей)•- борын куышлыгы
- борын тәмәкесе
- борын тишеге
- борын яулыгы••борын асты кипмәгән — уничиж. нео́пытный, молодо́й; молоко́ на губа́х не обсо́хло
борын астына сөйләү — говори́ть (петь, произноси́ть и т. п.) в нос, под нос; о́чень ти́хо, про себя́
борын астындагын күрмәүне — ви́деть да́льше своего́ (со́бственного) но́са
борын астыннан алып китү (шудыру) — утащи́ть (стащи́ть) из-под но́са
борын башына (борын башыннан) — с но́су, с ка́ждого (брать, платить, получать и т. П.)
борын белән сөйләү — гнуса́вить
борын күтәреп — свысока́, гордели́во
борын күтәрү (борын чөерү) — задира́ть нос, нос кве́рху держа́ть (носить и т. П.), ва́жничать, зазнава́ться
борын күтәрә башлау — загорди́ться, возгорди́ться
борын сузу — наде́яться, упова́ть (на кого-л.; что-л.), пита́ть наде́жду, рассчи́тывать (на что-л.)
борын тартып тору — шмы́гать но́сом (о нерешительности, робости)
борын төртеп алу — немно́го поспа́ть
борын төртер урын булмау (борын төртер урын юк) — (букв. не́куда су́нуть и но́сик, не́где приткну́ться, не́где я́блоку упа́сть)
борын тыгу (борын төртү) — сова́ть (су́нуть), ты́кать (свой) нос, сова́ться с но́сом (вме́шиваться не в своё де́ло)
борын чәйнәшү — ссо́риться; сканда́лить
борынга борын — нос к но́су (но́сом к но́су); лицо́м к лицу́
борынга борын тыгарлык — о́чень хоро́ший, о́чень краси́вый, вы́сшего ка́чества ( об одежде)
борыны белән боз тишә — погов. но́сом зе́млю ро́ет (об отчаянном, хватком и расторопном человеке)
- борын төбендәборыны гына (утырып) калган — о́чень худо́й; оди́н нос оста́лся
- борын аша сөйләү
- борын аркылы
- борын астыннан
- борын белән
- борын эченнән
- борын җыеру
- борын салу
- борын салындыру
- борын төшерү
- борын салыну
- борын төшү
- борын төртеп чыгу
- борын чөерү
- борын чөю II сущ.; геогр.1) мыс2) коса́III нареч.1) пре́жде, в старину́, встарьборын шулай яшәгәннәр — в старину́ жи́ли так
2) зара́нее••туйга барсаң, борын бар, борын барсаң, урын бар — погов. (букв. на сва́дьбу ну́жно идти́ зара́нее, зара́нее придёшь, ме́сто найдёшь)
3) в знач. послелога до; пре́жде чем, до того́ каккояш чыкмас борын — до восхо́да со́лнца
••сикермәс борын, "һоп" димә — погов. не говори́ "гоп", пока́ не перепры́гнешь
•- борын-борын заман -
15 затереть
-
16 кольнуть
-
17 окинуть
сов.окинуть взором (взглядом, глазами) (кого-что) — күз йөртеп алу, карап алу, күз ташлау
-
18 подушить
-
19 размыслить
сов.; разг.( о ком-чём) (обдумать) фикер йөртү, уйлап алу, баш йөртеп алу -
20 сөртү
перех.1) утира́ть/утере́ть, вытира́ть/вы́тереть || утира́ние, вытира́ниетузанны сөртү — вытира́ть пыль
йөзен сөртү — утира́ть своё лицо́
2)а) нама́зывать/нама́зать || нама́зывание ( тонким слоем)вазелин сөртү — нама́зывать вазели́ном
б) индив. надуши́тьчәчкә исле май сөртү — надуши́ть во́лосы духа́ми
3) перен.; прост. красть, стырну́ть•
- 1
- 2
См. также в других словарях:
кулъяулык — Битне, муенны һ. б. сөртеп алу өчен гадәттә кесәдә йөртелә торган тукыма кисәге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләндерү — 1. Нәр. б. үз күчәре тирәсендә хәрәкәткә китерү. Кемне яки нәрсәне төрле яки бору, боргалау 2. Кемне яки нәрсәне бер яктан икенче якка бору, башка якка каратып кую. Нәр. б. астын өскә каратып кую, астын өскә чыгару, түнтәрү 3. Әйбернең сул ягын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чистарту — 1. Нәр. б. тузаннан, пычрактан һ. б. ш. арындырып, чиста хәлгә китерү. Нәр. б. өслегеннән тузанын, пычрагын, тутыгын һ. б. ш. сөртеп алып, аны ялтыраган хәлгә китерү. Тузаннан, тутыктан һ. б. ш. арындыру 2. Берәр урыннан нин. б. комачаулаган,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чоку — 1. Берәр корал белән кисеп уеп нәрсәдә дә булса тирән эз калдыру, чокыр (ярык) ясау 2. Җирне уеп уеп, казып алып һ. б. ш. юллар белән тирәнәйтү, чокыр ясау 3. Берәр урыннан нәр. б. казып чыгару. Очлы үткен нәрсә белән төртеп тишү, төртеп чыгару;… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
азу — I. 1. Азгынлыкка, бозыклыкка бирелү, әхлаксызлану 2. Узыну, артык ирек алу. Артыгын уйнау, шаяру, шуклану, тәртипсезләнү, азыну. Ярсып китү, җилкенү, тынычлыгын югалту (күңел тур.) 3. Начарлану, көчәеп китү (авыру, яра тур.) 4. Хайваннарда, нәсел … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аралау — 1. Җыелып торган кешеләрне яки тыгыз булып утырган нәрсәләрне як якка этәреп юл ачу, ара (1) булдыру 2. Сугышып яки бәхәсләшеп торучыларны аеру. Сугышучылар арасыннан берсен аерып алу, коткару. Нин. б. хәлдән йолып алып калу. Яклау, кимсетергә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
балкалак — Кечкенә кашык, чәй кашыгы. БАЛ КАРАГЫ – Йонлач юан гәүдәле, саргылт кара бизәкле төнге күбәләк. БАЛ КОРТЫ – Элпәканатлылар отр. чәчәк нектарын эшкәртеп бал ясый торган бөҗәк; умарта корты. БАЛ КОЮ (КУЮ) – Эчемлек бал ачыту. БАЛ МӘҖЛЕСЕ – Хәмер,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
балкашык — Кечкенә кашык, чәй кашыгы. БАЛ КАРАГЫ – Йонлач юан гәүдәле, саргылт кара бизәкле төнге күбәләк. БАЛ КОРТЫ – Элпәканатлылар отр. чәчәк нектарын эшкәртеп бал ясый торган бөҗәк; умарта корты. БАЛ КОЮ (КУЮ) – Эчемлек бал ачыту. БАЛ МӘҖЛЕСЕ – Хәмер,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
игенчелек — 1. Авыл хуҗалыгының җир эшкәртеп иген игү белән шөгыльләнә торган тармагы 2. Авыл хуҗалыгы культураларын үстерү һәм алардан югары уңыш алу тур. фән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыпыру — 1. Берәр нәрсәне тигезләргә, ышкырга теләп, аның өстеннән кулны шудырып, ышкытып узу. Шул рәв. берәр нәрсә өстендәге чүпне һ. б. ш. сөртеп китәрү. Сыйпау 2. күч. Чыбыркы, чыбык ише белән: сугу, кыйнау 3. күч. Кызу кызу бару, качу. Куып җибәрүне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ярауландыру — Атны чабышка әзерләү (махсус ашату, тәрбияләү, ерак араны чабып әйләнергә алып чыгу) 2. Кызу йөргәннән яки ерак юлдан, авыр эштән соң йөртеп әкренләп суыту, тирен катыру (атның). Гомумән хәл алу, ял итеп көч туплау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
